Tìm hiểu về các loài kiến thường gặp ở Việt Nam

Kiến là một trong những loài côn trùng phổ biến và đa dạng nhất trên hành tinh. Các loại kiến khác nhau sẽ có những đặc điểm riêng biệt về hình dáng, thói quen, vòng đời trong hệ sinh thái. 

Sự phân bố của các loại kiến trên thế giới

Kiến là một trong những loài côn trùng phổ biến nhất trên thế giới và phân bố rộng rãi ở hầu hết các môi trường sống, từ rừng nhiệt đới đến sa mạc và vùng băng giá. Dưới đây là một cái nhìn tổng quan về sự phân bố của các loại kiến:

• Rừng nhiệt đới: Đây là môi trường lý tưởng cho nhiều loài kiến. Các loài kiến như kiến Amazon, kiến lửa, và kiến đen thường thấy ở các khu rừng mưa nhiệt đới. Sự phong phú và đa dạng của thực vật và côn trùng cung cấp nguồn thức ăn dồi dào cho các loài kiến ở đây.
• Rừng ôn đới: Ở các khu rừng ôn đới, bạn có thể tìm thấy nhiều loài kiến như kiến thợ, kiến cánh, và kiến đỏ. Những loài này thường xây tổ trong đất hoặc trong gỗ mục.
• Sa mạc và khu vực khô cằn: Các loài kiến sa mạc như kiến bọ cạp (Pogonomyrmex) rất phổ biến ở các khu vực này. Chúng đã phát triển những chiến lược sinh tồn đặc biệt để chịu đựng sự thiếu nước và nhiệt độ cao.
• Vùng băng giá: Ở những khu vực lạnh giá, như các vùng cực Bắc, sự phân bố của kiến hạn chế hơn. Tuy nhiên, một số loài kiến như kiến di động (Formica) có thể sống ở các khu vực ôn đới lạnh hơn.
• Khu vực đô thị: Các loài kiến cũng đã thích nghi với môi trường đô thị, như kiến lửa và kiến đen, thường thấy trong các khu vực có nhiều hoạt động của con người và có sẵn nguồn thức ăn phong phú.

Sự phân bố của kiến còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau như khí hậu, điều kiện sống và sự có mặt của các loài cạnh tranh, săn mồi.

Kiến có mặt khắp nơi trên thế giới

Tổng quan về các loài kiến

Vòng đời của kiến

• Trứng: Vòng đời của kiến bắt đầu với trứng, được đẻ bởi kiến chúa. Trứng phát triển thành ấu trùng.
• Ấu trùng: Ấu trùng là giai đoạn không có chân và cần được chăm sóc bởi các con kiến khác trong tổ. Chúng sẽ ăn và phát triển.
• Nhộng: Sau giai đoạn ấu trùng, kiến chuyển sang giai đoạn nhộng. Trong giai đoạn này, chúng sẽ phát triển các bộ phận cơ thể trưởng thành.
• Kiến trưởng thành: Sau khi hoàn thành giai đoạn nhộng, kiến sẽ trở thành kiến trưởng thành. Chúng có thể là kiến chúa, kiến đực hoặc kiến thợ, tùy thuộc vào vai trò của chúng trong tổ.

Vòng đời của kiến: Trứng – ấu trùng – nhộng – kiến trường thành

Nguồn thức ăn của kiến

• Thực vật: Nhiều loài kiến ăn thực vật, bao gồm cả lá, hoa và mật hoa. Chúng có thể ăn các chất ngọt từ cây hoặc nhựa cây.
• Côn trùng và động vật nhỏ: Một số loài kiến ăn thịt, săn mồi các loại côn trùng khác, sâu bọ, hoặc các động vật nhỏ khác.
• Đồ ăn thừa của con người: Kiến ở các đô thị thường tìm thức ăn từ đồ ăn thừa của con người, bao gồm các mảnh vụn thực phẩm và đồ ngọt.
• Tinh bột và đường: Kiến rất thích các chất ngọt như đường và mật ong, mà chúng có thể tìm thấy trong nhà hoặc trong các khu vực có nhiều thực phẩm.

>>> Tham khảo bài viết: Các lưu ý bảo quản đồ ăn khỏi kiến

Các loại kiến thường gặp ở Việt Nam

Kiến hôi (kiến riệng)

Kiến hôi hay còn gọi là kiến riệng, thuộc giống Aphaenogaster và nổi bật với khả năng tiết ra mùi hôi khi bị đe dọa. Dưới đây là một số thông tin về loài kiến này:

Hình Dáng:

• Kích thước: 3-8 mm.
• Màu sắc: Nâu đỏ đến đen.
• Cấu trúc cơ thể: Cơ thể mảnh mai, đầu nhỏ hơn so với bụng, đầu hình chữ nhật, đôi khi có lớp lông ngắn.

Đây cũng là một trong các loài kiến trong nhà thường gặp

Thói Quen:

• Mùi hôi: Tiết ra mùi hôi khi bị đe dọa từ các tuyến hôi.
• Sống theo bầy đàn: Tổ xây dưới đất, dưới đá, hoặc trong gỗ mục.
• Chế độ ăn: Ăn thực vật, côn trùng, và chất hữu cơ phân hủy.

Vòng Đời:

• Trứng: Đẻ bởi kiến chúa, phát triển thành ấu trùng.
• Ấu trùng: Không có chân, chăm sóc bởi các con kiến thợ.
• Nhộng: Phát triển các bộ phận cơ thể trưởng thành.
• Kiến trưởng thành: Sống từ vài tháng đến một năm. Kiến thợ thường sống ngắn hơn so với kiến chúa.

Kiến lửa

Kiến lửa thuộc chi Solenopsis, là một loài kiến nổi tiếng vì vết cắn đau đớn và nguy hiểm. Kiến lửa đã xuất hiện và phân bố rộng rãi ở nhiều khu vực khác nhau tại Việt Nam, đặc biệt là ở các vùng nông thôn và khu đô thị. Chúng thường thấy ở các tỉnh phía Nam và Trung Bộ, nơi có khí hậu ấm áp và ẩm ướt.

Hình Dáng:

• Kích thước: 2-6 mm.
• Màu sắc: Vàng đến nâu đỏ.
• Cấu trúc cơ thể: Thân hình mảnh mai, có đôi cánh khi trưởng thành. Đầu tròn và mắt to.

Kiến lửa có màu vàng đậm, cắn rất đau

Thói Quen:

• Mùi hôi: Có nọc độc mạnh, khi cắn sẽ gây cảm giác đau rát.
• Sống theo bầy đàn: Tổ thường xây trên mặt đất hoặc trong đất.
• Chế độ ăn: Ăn thực vật, côn trùng, và các chất ngọt. Thường tìm thức ăn gần tổ.

Vòng Đời:

• Trứng: Đẻ bởi kiến chúa, nở thành ấu trùng sau vài ngày.
• Ấu trùng: Phát triển thành nhộng sau vài tuần.
• Nhộng: Tiến hóa thành kiến trưởng thành.
• Kiến trưởng thành: Sống từ 1-3 tháng. Kiến chúa có thể sống từ 1-2 năm.

Kiến đen

Kiến đen là các loài kiến trong nhà phổ biến và xuất hiện nhiều ngay môi trường xung quanh. Trong đó, kiến đen nhà (Ochetellus) và kiến đen vườn (Lasius niger) là hai loài thường gặp nhất.

Hình Dáng:

• Kích thước: 3-6 mm.
• Màu sắc: Đen hoặc nâu đen.
• Cấu trúc cơ thể: Thân hình mảnh mai, đầu lớn với mắt rõ ràng.

Các loại kiến đen thường xuất hiện trong nhà

Thói Quen:

• Mùi hôi: Không có mùi hôi đặc trưng.
• Sống theo bầy đàn: Tổ thường xây dưới đất, hoặc trong các khe nứt trong gỗ.
• Chế độ ăn: Ăn thực vật, côn trùng, và các chất ngọt.

Vòng Đời:

• Trứng: Đẻ bởi kiến chúa, nở thành ấu trùng sau 1-2 tuần.
• Ấu trùng: Phát triển thành nhộng sau vài tuần.
• Nhộng: Tiến hóa thành kiến trưởng thành.
• Kiến trưởng thành: Sống từ 6 tháng đến 1 năm. Kiến chúa có thể sống từ 2-4 năm.

Kiến Pharaoh

Kiến Pharaoh có tên khoa học là Monomorium pharaonis, là một loài kiến nhỏ nổi tiếng vì khả năng xâm nhập vào các tòa nhà và gây phiền toái lớn. Chúng có nguồn gốc từ châu Phi, nhưng hiện nay đã phân bố rộng rãi trên toàn thế giới, đặc biệt trong các khu vực ấm áp hoặc trong nhà có hệ thống sưởi.

Hình Dáng:

• Kích thước: 2-5 mm.
• Màu sắc: Vàng nhạt đến nâu vàng.
• Cấu trúc cơ thể: Thân hình nhỏ gọn, đầu nhỏ với mắt lớn.

Kiến Pharaoh

Thói Quen:

• Mùi hôi: Không có mùi hôi đặc trưng.
• Sống theo bầy đàn: Thích sống trong môi trường ẩm ướt và nhiệt đới, thường gặp trong nhà.
• Chế độ ăn: Ăn thực vật, các chất ngọt, và thực phẩm của con người.

Vòng Đời:

• Trứng: Đẻ bởi kiến chúa, nở thành ấu trùng sau vài ngày.
• Ấu trùng: Phát triển thành nhộng sau vài tuần.
• Nhộng: Tiến hóa thành kiến trưởng thành.
• Kiến trưởng thành: Sống từ 2-4 tháng. Kiến chúa có thể sống từ 1-2 năm.

Kiến đường

Kiến đường còn được gọi là kiến nhà nhỏ, thuộc loài Tapinoma sessile. Chúng nổi tiếng vì khả năng tìm và thu thập các chất ngọt, đặc biệt là đường, từ đó có tên gọi “kiến đường”. Chúng là một trong những loài kiến phổ biến nhất có thể gặp trong nhà.

Hình Dáng:

• Kích thước: 5-15 mm.
• Màu sắc: Đen, nâu, hoặc đỏ nâu.
• Cấu trúc cơ thể: Thân hình lớn, đầu và cơ thể dày với đôi cánh rõ ràng.

Kiến đường là loại kiến thường gặp ở nhà, gây phiền toái vì nó sẽ bâu vào đồ ăn ngọt

Thói Quen:

• Mùi hôi: Có mùi hôi nhẹ khi bị đe dọa.
• Sống theo bầy đàn: Xây tổ trong gỗ mục hoặc dưới đất.
• Chế độ ăn: Ăn côn trùng, thực vật, và chất ngọt.

Vòng Đời:

• Trứng: Đẻ bởi kiến chúa, nở thành ấu trùng sau vài tuần.
• Ấu trùng: Phát triển thành nhộng sau vài tuần.
• Nhộng: Tiến hóa thành kiến trưởng thành.
• Kiến trưởng thành: Sống từ 3-6 tháng. Kiến chúa có thể sống từ 7-10 năm.

Kiến thợ mộc

Kiến thợ mộc thuộc chi Camponotus, là một nhóm kiến lớn với hơn 1,000 loài khác nhau, phân bố khắp nơi trên thế giới. Chúng được gọi là kiến thợ mộc vì khả năng đào bới và xây tổ trong gỗ, thường là gỗ mục hoặc gỗ đã bị hư hại.

Hình Dáng:

• Kích thước: 3-8 mm.
• Màu sắc: Nâu đỏ đến đen.
• Cấu trúc cơ thể: Cơ thể mảnh mai, đầu nhỏ hơn so với bụng, đầu hình chữ nhật, đôi khi có lớp lông ngắn.

Kiến thợ mộc thường đục gỗ để chui vào làm tổ

Thói Quen:

• Mùi hôi: Tiết ra mùi hôi khi bị đe dọa từ các tuyến hôi.
• Sống theo bầy đàn: Tổ xây dưới đất, dưới đá, hoặc trong gỗ mục.
• Chế độ ăn: Ăn thực vật, côn trùng, và chất hữu cơ phân hủy.

Vòng Đời:

• Trứng: Đẻ bởi kiến chúa, phát triển thành ấu trùng.
• Ấu trùng: Không có chân, chăm sóc bởi các con kiến thợ.
• Nhộng: Phát triển các bộ phận cơ thể trưởng thành.
• Kiến trưởng thành: Sống từ vài tháng đến một năm. Kiến thợ thường sống ngắn hơn so với kiến chúa.

Kiến ma

Kiến ma có tên khoa học là Tapinoma melanocephalum, là một loài kiến nhỏ được biết đến với màu sắc đặc trưng, gồm phần đầu và ngực đen hoặc nâu sẫm và bụng cùng chân màu trắng hoặc vàng nhạt. Tên gọi “kiến ma” xuất phát từ màu sắc nhạt của chúng, khiến chúng gần như trong suốt và khó thấy, đặc biệt khi di chuyển nhanh.

Hình Dáng:

• Kích thước: 1.3-1.5 mm.
• Màu sắc: Đầu và ngực đen, bụng và chân nhạt màu.
• Cấu trúc cơ thể: Thân hình nhỏ, cơ thể mảnh mai và có đôi cánh.

Kiến ma có màu sắc nhạt

Thói Quen:

• Mùi hôi: Có mùi hôi đặc trưng khi bị đe dọa.
• Sống theo bầy đàn: Xây tổ dưới đất hoặc trong các khe nứt.
• Chế độ ăn: Ăn côn trùng, thực vật, và chất ngọt.

Vòng Đời:

• Trứng: Đẻ bởi kiến chúa, nở thành ấu trùng sau vài ngày.
• Ấu trùng: Phát triển thành nhộng sau vài tuần.
• Nhộng: Tiến hóa thành kiến trưởng thành.
• Kiến trưởng thành: Sống từ 2-3 tháng. Kiến chúa có thể sống từ 6-12 tháng.

>>> Có thể bạn muốn biết: Lợi ích dịch vụ diệt kiến tại nhà mang lại

Những thông tin thú vị về loài kiến

• Kiến sống theo bầy đàn với cấu trúc xã hội phức tạp, bao gồm kiến chúa, kiến thợ, và kiến đực. Kiến thợ thực hiện các nhiệm vụ như tìm kiếm thức ăn, chăm sóc ấu trùng, và bảo vệ tổ, trong khi kiến chúa chỉ tập trung vào việc đẻ trứng.
• Trên thế giới, có khoảng 10.000 loài kiến đã được xác định. Ước tính có khoảng 1 triệu tỷ con kiến trên toàn cầu, chiếm khoảng 15-20% tổng sinh khối của động vật trên cạn.
• Kiến thợ mộc không ăn gỗ nhưng chúng đào hầm trong gỗ để xây dựng tổ. Chúng có thể gây thiệt hại lớn cho các công trình gỗ nếu không được kiểm soát.
• Kiến có khả năng tổ chức và làm việc nhóm cực kỳ hiệu quả. Chúng có thể xây dựng những tổ phức tạp, tạo ra các đường mòn thức ăn, và phối hợp trong việc bảo vệ tổ.

Kiến sống theo bầy đàn

Câu hỏi liên quan đến các loài kiến 

Kiến có thể sống trong nước không?

Một số loài kiến, như kiến lửa, có thể tạo thành bè sống để nổi trên mặt nước và bảo vệ tổ trong các điều kiện ngập lụt.

Tại sao một số loài kiến lại có cánh?

Kiến cánh thường là kiến chúa hoặc kiến đực tham gia vào giai đoạn sinh sản. Chúng bay ra khỏi tổ để giao phối và thành lập tổ mới.

Các loài kiến tuy là phần quan trọng của hệ sinh thái nhưng nó có thể gây ra phiền toái trong đời sống hàng ngày. Hiểu biết về các loài kiến và cách chúng hoạt động giúp bạn quản lý và kiểm soát hiệu quả hơn. Để bảo vệ môi trường sống của mình khỏi sự xâm nhập của kiến, việc áp dụng các biện pháp kiểm soát và xử lý chuyên nghiệp là rất quan trọng.

Nếu bạn đang gặp vấn đề với kiến và cần giải pháp nhanh chóng và hiệu quả, hãy liên hệ với dịch vụ diệt kiến tại Pest One. Đội ngũ chuyên gia của chúng tôi sẵn sàng giúp bạn loại bỏ vấn đề kiến một cách an toàn và bền vững.